ظریف وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی نرفته برگشت

در پست اینستاگرامی, ظریف نوشته بود." از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در 67 ماه گذشته بسیار سپاسگزارم . از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش میخواهم. شاد و سربلند باشید."  این پست بیشتر به بازیهای شناخته شده رژیم شباهت دارد تا به یک استعفا نامه . بعد از این پست گمانه زنیهای مختلفی در درون رژیم و حتا در میان محافل سیاسی داخل و خارج صورت گرفت. برخی ابراز خوشحالی کرند و سرود لغو برجام و شروط چهارگانه اروپا را سر داد. برخی در ماتم فرو رفتند و با وجود قاسم سلیمانی در ملاقات با رئیس جمهور سوریه, رژه پاسداران را در خیابانها پیشبینی کرند. برخی منابع رسمی دولتی هم استعفا را در کل تکذیب و برخی نیز اوج بحران را دیدند و منتظر سرنگونی رژیم شدند.

کمتر کسی هست که بعد از 40 سال حکومت اسلامی نداند که سیاست خارجی رژیم نه در وزارت امورخارجه بلکه در بیت رهبری و توسط ولایتی تعیین می شود. هرچند خامنه ای در ظاهر ادعا میکرد که کسی حق ندارد با امریکا وارد مذاکره شود. با افشا شدن مذاکرات مجبور شد همزمان با سردادن شعارهائی علیه امریکا, خط قرمزهائی را برای مذاکره کنندگان تعیین کند. با این وجود, توافقنامه برجام با نظر مستقیم خامنه ای بتصویب رسید وخط قرمزها بفراموشی سپرده شد و هنوز هم مثل کنه به برجام چسبیده و دستور بررسی چهارشرط اروپا را نیز صادر کرده است.

ظریف از طرف خامنه ای در پست وزارت خارجه, با حقوق و مزایای دلاری و بسیار بالا بکار گمارده شد. ظریف که دوران کارآموزی خود را در انجمن حجتیه و در خانه آیت اله محمود حلبی  با موفقیت پشت سر گذاشته و وفاداری خود را به ولایت مطلقه فقیه اثبات کرده است, بخوبی می تواند, نقش سرباز ولایت را در عرصه دیپلماسی خارجی بازی کند, هر چند در مواقعی مجبور شده, برای دفاع از ولایت فقیه حرفهائی مطرح کند که برای برخی از اعضای باندها خوش آیند نبوده است. او در مورد مذاکرات برجام میگوید:" (بیشترین وقت من و شخص دکتر صالحی که دو عضو دولت بودیم و در این مذاکرات شرکت داشتیم) البته این به این معنا نیست که ما توانستیم همه آنچه را که مقام معظم رهبری در ابتدا می‌خواستند، اجرا کنیم. آنچه را که توانستیم اجرا کردیم و آنچه را که نتوانستیم، گزارش دادیم و براساس دستورالعملی که گرفتیم روی آن خط جدید عمل کردیم." با وجود این زمان آن رسیده که ظریف ترفیع درجه بگیرد. خامنه ای می خواست با نقش استعفا به او درجه ژنرالی بدهد که بنا به دلایلی موفق به ترفیع درجه نشد.

چرا همزمانی دیدار بشار اسد با خامنه ای و روحانی مصادف با استعفا ظاهری ظریف شد قابل بررسیست. ویژگیهای رفتاری جمهوری اسلامی چه در بعد داخلی و چه در بعد خارجی استوار بر سیاست متضاد است. سیاستی که به اصطلاح میگویند سیاست ابوسفیانی و یا سیاست معرف انگلیسی:" اختلاف بیانداز و حکومت کن." اما جمهوری اسلامی این را بطور دیگری تدوین کرده, که خلاصه آن میشود. :" برای حفظ رژیم,در ظاهر بین خودیها تظاهر به اختلاف کن تا طرف مقابل مجبور شود یکی را از میان خودیها انتخاب کند." بنابراین بازی استعفا از این سیاست ناشی می شود.

از آنجا که جمهوری اسلامی می خواهد هم حضور منطقه ای خود را حفظ کند و هم روابط اقتصادی و دیپلماتیک با اروپا و امریکا داشته باشد. اما در بعد منطقه ای رژیم به بشار اسد نیاز دارد و  حضور نظامی رژیم در منطقه با او گره خورده است. بنابراین حضور قاسم سلیمانی در ملاقات تاکید بر حضور نظامی در سوریه است. غیبت ظریف و استعفای وی نشان دهنده ادامه روابط دیپلماتیک و اقتصادی با غرب و حفظ برجام و قبول چهار شروط اروپا و چانه زنی در سیاست منطقه ایست. پس چنین می توان خلاصه کرد:

الف – سیاست حمایت از بشار اسد.

جمهوری اسلامی با توجه به تهدیدات امریکا و اسرائیل موجودیت منطقه ای خودرا در خطر می بیند و بخوبی می داند که بدون حمایت بشار اسد نمی تواند, نیروهای خود را در سوریه حفظ و از حزب اله لبنان حمایت کند. از طرف دیگر  دولت اسرائیل با حمایت امریکا حالت تهاجمی بخود گرفته و حتا آماده است با درگیری نظامی جمهوری اسلامی را از سوریه دور و زمینه اقدام نظامی مشترک با کشورهای جنوبی خلیج فارس علیه ایران را آماده کند. بنابراین حضور سلیمانی در ملاقات اخیر نشان میدهد که رژیم تصمیم دار در مورد حضور نظامی در سوریه با غرب وارد چانه زنی شود.

ب –  حفظ روابط دیپلماتیک و گسترش مبادلات اقتصادی با غرب

روابط دیپلماتیک و اقتصادی با غرب برای جمهوری اسلامی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. هر چند رژیم ظاهرا نارضایتی خود را از عملکرد دولتهای اروپائی پنهان نمی کند ولی در خفا به تمام خواسته های آنان تن داده و منتظر موقعیت مناسب داخلیست. بنابراین, غیبت ظریف بعنوان وزیر امورخارجه درملاقات با اسد و استعفای وی می تواند پیامی به اروپا باشد که جناح "معتدل" حکومتی با سیاست منطقه ای حاضر مشکل دارد و همانطوریکه این جناح توانسته برجام را حفظ و خیلی از شروط چهارگانه را اجرا کند, می تواند  در صورت حمایت غرب سیاستهای منطقه ای رژیم را تغییر دهد.

بر خلاف انتظار رژیم,اروپا با هوشیاری اعلام کرد که استعفای ظریف تغییری در رویکرد سیاسی اروپا ایجاد نمی کند. دولت امریکا نیز روی خوشی به استعفا نشان نداد. جمهوری اسلامی با توجه به این موضعگیریها دچار وحشت شد و بلافاصله خامنه ای  استعفای ظریف را رد و روحانی نیز از ظریف خواست, به عنوان یک کارمند متدین و سرباز انجمن حجتیه و ذوب شده در ولایت به وظیفه خود ادامه دهد.